Chaos in the Old World

Chaos in the Old World to jedna z wielu podobnych gier w ofercie Fantasy Flight Games: oparty na znanej marce ameritrash. Z czym mamy do czynienia: z niewyróżniającym się średniakiem, czy z tytułem wartym większej uwagi?

Oprawa i wykonanie

Chaos in the Old World już na dzień dobry przykuwa uwagę wyglądem pudełka. Pokrywająca je grafika stylizowana jest na ciemną, spaloną skórę, co robi świetne wrażenie. Ten minimalizm sprawia, że gra wygląda na półce bardzo elegancko; niestety, obecnie w sklepach znajdziecie już nową edycję, która straszy niezbyt ładnym obrazkiem – wielka szkoda. Pudełko nie różni się wielkością od innych pozycji ze stajni FFG, zwraca jednak uwagę sporym ciężarem. Nie ma się zresztą co dziwić – w środku znajdziemy dużą, piękną planszę na grubej tekturze, pokaźną ilość figurek i żetonów oraz parę talii kart w dwóch rozmiarach. 
 
Dla wielu osób w tego typu grach najważniejsze są miniatury, uspokajam więc: figurki są dobrze i szczegółowo wykonane. Nie jest to rzecz jasna poziom gier bitewnym, jednak na stole prezentują się okazale, a odpowiednio oszlifowane i pomalowane prawie niczym nie ustępują swoim większym kuzynom. Jedyny problem to osławione już „gwiazdki” kultystów, które bardzo często odpadają, gdyż umocowane są na bardzo cienkich i giętkich kawałkach plastiku. Reszta figurek i komponentów nie pozostawia wiele do życzenia – plansza jest solidna i ma bardzo klimatyczne grafiki, karty są sztywne i estetyczne, a żetony wykonane na grubej tekturze.

Klaudia: Szczerze mówiąc, specyficzna stylistyka planszy i żetonów niezbyt przypadła mi do gustu. Owszem, rozumiem, boskie wojny, wszechogarniający klimat zniszczenia, ale niestety coś mi tu nie pasuje. Być może po prostu nie zostanę fanką warhammerowej stylistyki. Muszę jednak przyznać, że wygląd pudełka robi wrażenie – sprawia, że człowiek jak najszybciej chce zajrzeć do środka. Karty są ładne i przejrzyste (mimo tego, że mocno nawiązują stylistyką do żetonów), a grafiki na nich minimalistyczne, co według mnie jest ich ogromną zaletą – grzbiety przyciągają uwagę i robią wrażenie, a strona z tekstem nie rozprasza nas masą dodatkowych ozdób i oznaczeń.  Figurki pomimo dość niewielkiego rozmiaru świetnie prezentują się na stole i naprawdę mogą się podobać. Problem jest tylko z kultystami – w 9/10 przypadkach gubią oni swoje „gwiazdki”, jak tylko będziemy chcieli z nimi zrobić cokolwiek poza podziwianiem ich stojących na planszy.

Mechanika

Gra oparta jest na mechanice area control i obrazuje konflikt czterech bogów Chaosu: Khorne’a, Nurgle’a, Tzeentcha i Slaanesha, w których wcielają się gracze. Zwycięstwo można osiągnąć na dwa sposoby: albo zdobywając 50 PZ, albo wykonując odpowiednią ilość obrotów swoim wskaźnikiem zagrożenia. Każdy z graczy dysponuje osobnym zestawem figurek (różnią się ilością i siłą), kart chaosu (swego rodzaju taktyki czy też karty akcji) oraz kart ulepszeń (rozmaite wzmocnienia). Ponadto bogowie mają określone, odmienne dla każdego warunki, których spełnienie pozwala obrócić wspomniany wyżej wskaźnik zagrożenia. Z jednej strony obroty przybliżają nas do zwycięstwa, z drugiej – dają nam wymierne korzyści, ponieważ każdy „tick” koła odsłania jakiś bonus (najcenniejszym są karty ulepszeń). Kluczem do wygranej jest wybór właściwej strategii, która zależy po pierwsze od specyfiki danego bóstwa (np. Khorne łatwo zdobywa obroty wskaźnika, a Nurgle sprawnie punktuje), jak i sytuacji na planszy – bogowie dysponują szerokim wachlarzem środków, które umożliwiają im krzyżowanie poczynań przeciwników.

Tura przebiega standardowo dla tego typu gier, a zasady komplikują się dopiero w dalszej części. Najpierw rozpatrujemy efekt karty wydarzenia; jak to często bywa, karty te są jednocześnie zegarem odmierzającym czas gry – przewinięcie ostatniej z nich oznacza koniec partii i porażkę wszystkich bóstw. Wydarzenia są zazwyczaj negatywne, a najdotkliwszy wpływ mają na osobę, która najdalej wysforowała się na wskaźniku zagrożenia – jest to więc całkiem niezły mechanizm balansujący. Następnie pojawia się faza akcji, nazwana tu fazą przyzwań. Do wyboru jest możliwość zagrania jednostki lub karty chaosu, a wszystko to za punkty mocy odnawiające się co turę. Jednostki dzielą się na trzy typy: kultystów, którzy nie walczą, ale produkują żetony zepsucia, wojowników, którzy stanowią podstawę sił bojowych, a także demony – drogie, ale bardzo silne kabany, zdolne jednym udanym atakiem zmieść pół wrogiej armii. Jednak tym, co wyróżnia CitOW w gronie innych pozycji typu area control, jest mechanika kart chaosu. Wszystkie regiony mają dwa miejsca na karty; każdy gracz może położyć kartę na dowolnym z tych pól, przy czym pierwszeństwo ma karta po lewej. Większość kart wpływa wyłącznie na region, na który zostały zagrane, ale niektóre mają również działanie globalne.  Kluczem jest tutaj umiejętne blokowanie pól własnymi kartami, by uniemożliwić innym szkodzenie nam; z drugiej jednak strony, przedwcześnie zagrana karta zdradza nasze plany i umożliwia przeciwnikom reakcję. Zaręczam, że główkowania jest co nie miara; należy planować na wiele ruchów do przodu, wybierać odpowiednie momenty na wykonywanie określonych akcji, a wszystko to ze świadomością, że przeciwnicy dysponują licznymi możliwościami zaszkodzenia nam. Faza przyzwań to swego rodzaju szachy i zdecydowanie najprzyjemniejsza część gry.

Po rozłożeniu figurek i kart czeka nas rozstrzygnięcie bitew, które – nie ma tu żadnej nowości – odbywają się w każdym regionie, gdzie stacjonują figurki różnych graczy. Walka jest losowa, rozstrzygana za pomocą sześciennych kości z prostym systemem trafień na 4 i 5 oraz trafieniem i przerzutem na 6, i to ona generuje najsilniejszy powiew ameritrashu w tej grze. Kości jak to kości – rozegraliśmy już mnóstwo partii, w których nieprawdopodobne sekwencje wyników pognębiły skrupulatnie przemyślane plany albo umożliwiły odniesienie zwycięstwa w starciu bardzo słabemu wojsku. Cóż, taki już urok losowości.

Wreszcie następuje czas na obliczenie dominacji i rozłożenie żetonów zepsucia. Te dwie czynności sprawiają początkującym najwięcej trudności i stają się jasne dopiero po rozegraniu paru pełnych tur. Wszystko przez niezbyt intuicyjny sposób podliczania punktów; do dominacji wlicza się koszt zagranych na region kart oraz ilość figurek (niezależnie od typu!). Nowi gracze odruchowo próbują liczyć również koszt jednostek. Następnie każdy kultysta generuje żetony zepsucia; jeśli wraz ze specjalnymi żetonami jest ich 12 lub więcej w jednym regionie, zostaje on zniszczony, a wszyscy biorący udział w tym akcie otrzymują punkty zwycięstwa. Ta faza lubi się przeciągać, a w końcowych turach gry zdarzają się spektakularne akcje, gdy prowincje padają jedna po drugiej, dając coraz to więcej punktów. Po podliczeniu punktacji i obrotów następuje nowa tura.

Instrukcja napisana jest klasycznie dla FFG – czyli dość przeciętnie. Same reguły gry nie są specjalnie złożone, jednak wspomniane wyżej problemy z końcową fazą oraz dosyć pogmatwane zasady związane z efektami kart chaosu (a niekiedy też warunków obrotu) powodują, że FAQ staje się nieodzowne. Instrukcja nie jest też specjalnie przejrzysta i znalezienie w niej czegoś zajmuje dłuższą chwilę.

Jak widać, mechanika gry oparta jest o dość już wysłużony schemat, jednak pełna jest ciekawych, ubarwiających ją pomysłów. W założeniu wszystko wygląda dość prosto, ale wiele dróg i zależności wymusza pełne skupienie.

Grywalność

CitOW to niesamowicie dynamiczna pozycja o bardzo wysokim poziomie negatywnej interakcji. Gracze nieustannie szkodzą sobie nawzajem, sojusze są bardzo nietrwałe i rzadko trwają powyżej dwóch tur. Konstruowane są raczej doraźnie w celu klasycznego „bicia lidera” albo – w alternatywnej wersji – „bicia Khorne’a”. Wszystko z tego powodu, że Bóg Krwi ma bardzo łatwy warunek obrotu wskaźnika i wyjątkowo silne jednostki, sporą rolę pełni tu więc czynnik psychologiczny. Każda wykonywana akcja odbywa się pod sporą presją – z jednej strony ściga nas żądny krwi Khorne, z drugiej spiskuje Tzeentch z bardzo mocną talią kart chaosu… Wrażenia z gry każdym bogiem są inne. Najnudniejsze wydaje się prowadzenie Pana Czaszek – nasza rola sprowadza się do wstawiania wojowników wszędzie tam, gdzie znajdują się wrogie jednostki i… w zasadzie tyle. Jednak dobry Khorne musi umieć nieustannie wywierać presję i nie pozwolić, by pozostali mu uciekali. Tzeentch wymaga najgłębszego namysłu, gdyż jak wspomniałem opiera się on mocno na kartach – są one tanie i bardzo użyteczne. Nurgle ma sporo słabych, ale tanich jednostek, którymi możemy uprzykrzać życie innym, a przy tym niestety niewiele innych zalet – stąd uważany jest (choć chyba niesłusznie) za najsłabszego boga. Slaanesh z kolei łączy użyteczne karty chaosu z przegiętym ulepszeniem, które raczej nie powinno się znaleźć w tej grze – sprawia ono, że jego wojowników można trafiać tylko na 6.

Generalnie balans całkiem niezły, choć momentami szwankuje. Niedoświadczonych graczy łatwo jest golić Khornem, sporo problemów ma z kolei Slaanesh, który mimo niezłych kart nie ma takich argumentów, jak bardzo silny w każdej konfiguracji Tzeentch, który rozwija skrzydła zwłaszcza w rękach weteranów. Dodatkowo wpływ losowości jest całkiem spory; wspomniałem już o „magicznych” bitwach, ale czasem pechowy dociąg kart również może nam nabruździć. Dynamika gry na szczęście w pewnej mierze niweluje efekty losowości – duże armie równie szybko znikają, co się pojawiają. Skutki starć są przy tym znacznie większe, niż np. w Grze o Tron – tu sytuacja potrafi zmienić się w przeciągu chwili i eliminacja jednostek nawet na jedną turę jest dotkliwa, zwłaszcza w końcowej fazie gry. Wtedy zresztą dzieje się najwięcej – o ile większa część partii to pojedyncze przepychanki i dorzucanie znaczników zepsucia, tak w pewnym momencie regiony zaczynają padać jeden po drugim – i zazwyczaj w tym momencie ogłasza się zwycięzcę. Jednocześnie CitOW wybacza błędy, włączenie się do ostrej walki dopiero w końcowej fazie często wystarcza do wygranej (o ile ktoś wybiera punktowanie, a nie obroty wskaźnika, rzecz jasna).

Chaos dzieli jednak z Grą o Tron inny syndrom – sprawdza się wyłącznie przy maksymalnej liczbie graczy. Dopiero wtedy rozgrywka jest odpowiednio intensywna i zbalansowana jak należy. Partiom rozgrywanym w trzyosobowym gronie wyraźnie czegoś brakuje, pojawia się luz na planszy, a delikatna równowaga między bogami zostaje zaburzona. Wyraźnie widać, że zostali oni zaprojektowani tak, by każdy miał swojego wroga, a brak któregoś psuje grę. Być może gdyby autorowi chciało się opracować osobny wariant dla trzech osób, miałoby to sens – obecnie za wiele nie ma.

Deklarowany na pudełku czas 1 - 2 h gry jest całkiem poprawny. Owszem, zdarzają się czasem błyskawiczne partie, jednak u nas przeciętny czas rozgrywki to 1,5 - 2h.

Czysta frajda płynąca z gry jest bardzo duża; nieustannie trzeba tak manewrować, by dominować w regionach, a przy tym kontrolować ilość znajdujących się w nich żetonów zepsucia i niszczyć je w odpowiednim momencie. Mechanika jest przemyślana i fajnie się zazębia, co pozytywnie rzutuje na grywalność. Jednocześnie losowe rozłożenie wielu elementów przy setupie oraz dużo kart wydarzeń sprawiają, że każda partia jest inna i Chaos nie nudzi się zbyt szybko.

Klaudia: Chaos był jedną z pierwszych gier w jakie miałam przyjemność grać i nie ukrywam, że spotkanie nie przebiegło pomyślnie. Zarzucona kartami swojego boga, jakimś celem, który sprawił mi nie lada kłopot – tak oto zostałam wrzucona na głęboką wodę pierwszej rozgrywki, kiedy nie miałam pojęcia co, gdzie, jak i najważniejsze – dlaczego. Pozostało mi jednak tylko jedno – zakasać rękawy i ścigać współgraczy jako Khorne… Mechanika CitOW może sprawić sporo kłopotu osobom, które dopiero zaczynają przygodę z planszówkami lub najzwyczajniej w świecie nie miały wcześniej kontaktu z podobnym tytułem. Na samym początku problemem jest wczucie się w swojego boga, a gruntowne zapoznanie się z jego możliwościami i opracowanie odpowiedniej taktyki zabiera sporo czasu. Trzeba też nauczyć się odpowiednio gospodarować maną w trakcie tury i według tego planować swoje ruchy; mnie nieraz zdarzyło się mieć epicki plan na wygraną i nie zrealizować go przez… wyczerpanie się many i tym samym koniec moich akcji. Sprowadza się to właściwie do jednego – należy dokładnie przyjrzeć się naszym kartom i zrobić z nich najlepszy użytek (bo kultystów i tak przecież nie przestaniemy wysyłać do regionów, prawda?). Jeśli chodzi o pozytywy, to znacznie przyjemniej niż Khornem grało mi się Slaaneshem, który już w czasie pierwszej rozgrywki okazał się bogiem, z którym doskonale się rozumiem (hm…). Pokazuje to tylko, że do polubienia się z tą pozycją wcale wiele nie potrzeba.

Chaos jest tytułem bardzo grywalnym i opartym na negatywnej interakcji, to właśnie dzięki niej gra jest szalenie interesująca. Sporą losowość generalnie uważam za zaletę, choć gra potrafi boleśnie weryfikować ten pogląd. Karty wydarzeń mogą wyczyniać z mapą i znacznikami rzeczy, które ciężko sobie wyobrazić nie mając styczności z CitOW. Oczywiście wprowadza to do gry wiele emocji, ale potrafi też w jednej chwili zniszczyć najlepszą nawet taktykę.

Podsumowanie

CitOW to jeden z lepszych ameritrashy w jakie graliśmy. Dla mnie osobiście była to pierwsza „prawdziwa” planszówka w życiu – i nie zawiodłem się. Wygląda fantastycznie i daje bardzo dużą frajdę – w sam raz na rozruszanie w nudne popołudnie. Nie można jej też odmówić klimatu. Nie jest to pozycja wybitnie nowatorska, ale zawiera sporo przemyślanych mechanizmów wyróżniających ją z tłumu. U nas ląduje na stole regularnie, co świadczy o jej jakości i wysokiej regrywalności. Mocno rekomendowany jest dodatek – The Horned Rat – który wprowadza dodatkową frakcję Skavenów oraz zawiera nowe zestawy kart. Dzięki temu możliwa staje się gra na 5 osób (w takim zazwyczaj gronie gramy), a karty z dodatku wydają się rozwiązywać drobne problemy z balansem w podstawowym wydaniu.

Podsumowując – kupić, ograć, zakupić dodatek i grać dalej!

Ocena: 8,5/10

Metryczka

Plusy:

• piękne wydanie, dużo ładnych figurek
• dobra, sprawna mechanika
• intensywna interakcja
• klimat

Minusy:

• problemy z balansem
• ma sens tylko na 4 (z dodatkiem 5) graczy
• niejasna instrukcja (FAQ niezbędne)
• losowość bitew czasem staje się przykra

Dla kogo:

• dla fanów uniwersum Warhammera; dla miłośników dynamicznych, intensywnych gier z bardzo dużą dawką negatywnej interakcji

Dane:

Liczba graczy: 3 - 4 osoby

Wiek: od 13 lat

Czas gry: 1 - 2 h

Wydawca: Galakta

Cena: od 150 zł